[Προηγούμενη δημοσίευση:http://bitly.com/23Gd1Qe]

δ) Ο Ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος λόγω της θέσεώς του ονομαζόταν «παραπόρτι». Αφού κατεδαφίστηκε, σήμερα στην ίδια τοποθεσία υπάρχει ένα μικρό κάστρο.

ε) Ο ναός του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, ο οποίος ανηγέρθη από τον Μεγαδούκα Αλέξιο Απόκαυκο στο κάστρο της πολιτείας και τα ανάγλυφα μονογράμματά του ως κτίτορος υπήρχαν στα κιονόκρανα του ναού, τα οποία είχε περισώσει ο αρχαιόφιλος Αναστάσιος Σταμούλης, που το σπίτι του ακόμη δεσπόζει κτισμένο επάνω στα τείχη. Αναφέρεται ότι ο Πορθητής, μετά το 1453 μ.Χ., είχε μετατρέψει τον ναό αυτό σε τζαμί, που ήταν γνωστό ως «φατχιέ η χιουνκιάρ τζαμί. Επειδή όμως οι Τούρκοι προτίμησαν να εγκατασταθούν στα χαμηλά της Πολιτείας, παρεχώρησαν το μέσα και το επάνω κάστρο στους χριστιανούς. Έτσι το τέμενος παραμελήθηκε σύντομα και με μισογκρεμισμένο τον μιναρέ του ήταν ήδη ερείπιο και στα μέσα του προηγούμενου αιώνος. [... ]

στ) Ο ναός του Αγίου Αγαθονίκου, ο οποίος μαρτύρησε στη Σηλύβρια, ανεγερθείς από τον Μεγαδούκα  Αλέξιο Απόκαυκο.

ζ) Ο τρουλλαίος ναός του Αγίου Γεωργίου (1669).

η) Η παράδοση αναφέρει ότι εν συνόλω υπήρχαν στη Σηλύβρια περί τις 40 Εκκλησίες εκ των οποίων μία ήταν αφιερωμένη στην Αγία Θεοδοσία.

Τα αγιάσματα της πόλεως ήταν: της αγίας Βλαχέραινας, της αγίας Παρασκευής, της αγίας Άννης, του αγίου Δημητρίου, του αγίου Ελευθερίου, του αγίου Παντελεήμονος και δύο του αγίου Αγαθονίκου. Κατά δε την περίοδο της βυζαντινής αυτοκρατορίας υπήρχαν οι Μονές της Αγίας Μαρίνης (1437) και του Οσίου Αλεξίου (1270).

Στη δεύτερη σε πληθυσμό κωμόπολη των Επιβατών υπήρχαν τρεις ναοί: α) της πολιούχου και γόνου των Επιβατών Οσίας Παρασκευής της Επιβατινής, η οποία εγεννήθη και εμαρτύρησε το 1150 μ.Χ., αλλά ετάφη στην Καλλικράτεια, όπου και ο τάφος αυτής. Κατά το έτος 1639, επ' Πατριαρχίας Παρθενίου Α' και Σουλτάνου Μουράτ του Δ', ο ηγεμόνας της Μολδαβίας Βασίλειος μετακόμισε το ιερό λείψανο της Οσιομάρτυρος στο Ιάσιο, όπου φυλάσσεται μέχρι και σήμερα. Ο ναός της Οσίας στους Επιβάτες μετά το 1923, αφού επ' έτη χρησίμευσε ως αποθήκη, κατεδαφίσθη το έτος 1979. β) Ο Ναός του Αγίου Γεωργίου, που σώζεται μέχρι και σήμερα, μετά το 1923 μετετράπη σε τζαμί. γ) Ο Ναός των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, τον οποίο ανήγειρε ο Σαράντης Αρχιγένης δεν σώζεται και στην ίδια τοποθεσία ανηγέρθη τέμενος.

Οι περίπου 500 οικογένειες Ρωμιών που διαβιούσαν στους Επιβάτες και υπέμειναν τα πάνδεινα από τις βιαιοπραγίες των Νεοτούρκων κατά τα έτη 1913-1914, μετά το 1923 εγκατεστάθησαν στη Θράκη και την Μακεδονία ιδρύοντας και το γνωστό κεφαλοχώρι των «Νέων Επιβατών».

Στο χωριό Εξάστερο (ή Ξάστερο) με τις περίπου 500 οικογένειες Ρωμιών λειτουργούσε μικτό τετρατάξιο δημοτικό σχολείο και εξατάξια Αστική Σχολή, που εστεγάζετο σε περίλαμπρο πετρόκτιστο κτίριο, ενώ λειτουργούσαν και 3 εκκλησίες. Στους δε κρημνούς της χαράδρας απομένει λαξευμένο στον μαλακό βράχο το παρεκκλήσι της Αγίας Φωτεινής. Στο κέντρο της πλατείας της Σχολής δεσπόζει η «χαβούζα», δεξαμενή και σήμερα, μια από τις έξι βρύσες που ύδρευαν τους κατοίκους του Εξάστερου.

Ακμάζουσες ήταν προ του 1923 και οι κοινότητες του Οικονομείου με τις 106 Ρωμαίικες οικογένειες και του Φαναρίου του οποίου οι μισοί κάτοικοι με τα εκκλησιαστικά κειμήλια (Ευαγγέλια, εικόνα της Παναγίας, δισκοπότηρα, εξαπτέρυγα, στέφανα γάμου, θυμιατά) εγκατεστάθησαν στο χωριό Μέγα Κρανοβούνιο του Ν. Ροδόπης και οι άλλοι μισοί στο χωριό Όλβιο της Ξάνθης. Οι δε κάτοικοι της κοινότητος των Δελλιώνων που το 1920 ανήρχοντο στους 1731 μετά το 1923 εγκατεστάθησαν στη Θράκη και την Μακεδονία. Από την επαρχία Σηλυβρίας ανεδείχθησαν κατά τον 20ό αιώνα οι παρακάτω Εκκλησιαστικές προσωπικότητες: α) Ο εκ Σηλυβρίας Μητροπολίτης Ιερισσού και Αγίου Όρους Σωκράτης Σταυρίδης (1866-1945). β) Ο εκ των Δελλιώνων Μητροπολίτης Θυατείρων και Μεγάλης Βρεττανίας Γερμανός Στρηνόπουλος (1872-1951). γ) Ο εκ Σηλυβρίας Μητροπολίτης Μυριοφύτου και Περιστάσεως, έπειτα Βεροίας και Ναούσης, και είτα Ελευθερουπόλεως Σωφρόνιος Σταμούλης (18751960). Από το 1923, όταν απορφάνεψε η θρακοπελάγια και «πάγκαλος νύμφη» Σηλύβρια, παρήλθαν πολλά έτη, αλλά ουδέποτε λησμονήθηκε κάτω από τον ανίκητο πανδαμάτορα χρόνο, αφού ζεί μέσα στις «ακοίμητες συνειδήσεις» των επιγενομένων βλαστών των προσφυγικών οικογενειών που εγκατεστάθησαν, δούλεψαν σκληρά και τίμια, και πρόκοψαν στην Ελληνική Θράκη και τη Μακεδονία.

Και κάθε φορά που η Μητέρα Ορθόδοξη Εκκλησία καλεί πανηγυρικώς τα απανταχού της γης τέκνα της να εορτάσσουν την Παναγία την Σηλυβριανή, την Οσία Παρασκευή την Επιβατινή, τον Άγιο Αγαθόνικο, τον γόνο της Σηλυβρίας Αγιο Νεκτάριο, τότε ζωντανεύουν μνήμες άσβεστες και χτυπούν δυνατά καρδιές προσφυγικές. Μάτια γεμίζουν δάκρυα που ως δροσοσταλίδες αγιασμού ποτίζουν τις καρδιές και τις ψυχές όλων εκείνων που έφυγαν για τον «επέκεινα του τάφου κόσμο» με τον καημό και το μαράζι της απορφανεμένης γλυκιάς πατρίδας. Όλοι μαζί, ζώντες και κεκοιμημένοι, συγκεντρώνονται εν «λειτουργική ευχαριστιακή συνάξει» στη Σηλύβρια, Κατά την ημέρα της ιεράς μνήμης του σηλυβριανού Αγίου Νεκταρίου, μια ανάσα από το πατρικό σπίτι του. Ιδού η Σηλύβρια αναστήθηκε...

Πηγή: Πειραϊκή Εκκλησία, Μηνιαίο περιοδικό Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιώς, έτος 24, τ.264, Νοέμβριος 2014

[Συνέχεια προηγούμενου άρθρου: http://www.pemptousia.gr/2016/01/mia-martiria-gia-ton-geronta-iosif/

«Φάρμακα είναι, οι πειρασμοί και βότανα ιατρικά,

όπου θεραπεύουν τα πάθη τα φανερά

και τες αόρατες πληγές μας».[16]

Η ιδιαιτέρως τιμητική πρόταση της οργανωτικής επιτροπής να παρουσιάσω μία μικρή εισήγηση στο παρόν συνέδριο με την ιδιότητα του εφημερίου του χωριού που γεννήθηκε ο Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής, με βρίσκει διστακτικό και ανέτοιμο καθώς δεν θεωρώ τον εαυτό μου ικανό για ένα τέτοιο εγχείρημα. Γι’ αυτόν τον λόγο δεν θα τολμήσω να εκθέσω προσωπικές απόψεις, παρά μόνο θα προβάλω όσα από την μελέτη των θεοφόρων Επιστολών του Οσίου Γέροντος αποκόμισα και καρπώθηκα για δική μου ωφέλεια.

Προσπάθησα ως ταπεινός μαθητής του να εγκύψω στο σωζόμενο γραπτό έργο του και να μελετήσω τις Επιστολές του. Διαπίστωσα την αρτιότητα και το ύφος ενός θεοφόρου Πατρός και αισθάνθηκα δέος και συντριβή μπροστά στην προσωπικότητα του Αναστήματος αυτού της Ορθοδοξίας. Ιδιαίτερα μου προκάλεσαν ζωηρή αίσθηση και θαυμασμό οι συμβουλές του στο μεγάλο θέμα των πειρασμών που σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό όλοι αντιμετωπίζουμε, και γι’ αυτό προτίμησα με το πάντα επίκαιρο αυτό θέμα να ασχοληθώ στην παρούσα εισήγηση. Οι θέσεις του Γέροντος Ιωσήφ αποπνέουν το άρωμα της εν Αγίω Πνεύματι πνευματικότητας και δεν έχουν καμμία σχέση με την κοσμική λογική αλλά εκφράζουν το Ευαγγέλιο του Χριστού βιωμένο και εφαρμοσμένο στην ζωή ενός Οσίου ανδρός.

Οι Επιστολές του Γέροντος Ιωσήφ

Σκοπός της συγγραφής των Επιστολών του, όπως σε πολλά σημεία ο ίδιος αποκαλύπτει, είναι η ωφέλεια του πλησίον. Έντονη η λαχτάρα και μεγάλος ο πόθος του να ωφεληθουν ψυχές: «ο εμός πόθος, η καύσις της εμής καρδίας... είναι πως να σωθούν ψυχαί· πως να προσφερθούν εις τον γλυκύτατον Ιησούν μας θυσίαι λογικαί».[17]

Γι’ αυτό: «τας νύκτας... αφού ο νους κουρασθή εις την ευχήν, γράφω ουκ ολίγας επιστολάς όπου πολλαχώς οι Χριστιανοί μου ζητούσιν ωφέλειαν».[18]

Το ύφος των Επιστολών του διακρίνεται για την απλότητα και την σαφήνειά του, πίσω όμως από την απλότητα της φράσεως αντιλαμβάνεται και ο πιο άγευστος της πνευματικής ζωής την δυνατή ψυχή του αποστολέα και το απροσμέτρητο πνευματικό της βάθος.

Ο λόγος του, συχνά απόλυτος και αποφθεγματικός, μεστός νοημάτων και Αγιοπνευματικής Χάριτος κυλά αβίαστα και σφραγίζει ανεξίτηλα. Ο Όσιος Γέροντας κινείται άνετα και φυσικά στον κόσμο μας αλλά και στα υπέρ φύσιν.

Η γλώσσα του πλουτισμένη με ιδιωματισμούς της ιδιαίτερης πατρίδας του (αρωτάω, Μαρουσώ, κ.λ.π.) με ιδιότυπη έκφραση και χρήση των λέξεων παίρνει ένα τελείως προσωπικό τόνο στην προσπάθειά του να μας κάνει κοινωνούς των εμπειριών του, να εκφράσει τα ανέκφραστα, γι’αυτό και το κείμενό του γίνεται γλωσσικά πολύτιμο για μας. Και ο ίδιος αναγκάζεται να δημιουργήσει λέξεις δικής του συνθέσεως και παρατηρούμε κάτι θαυμαστό: τον σχεδόν αγράμματο να μεταβάλλεται σε επιτυχημένο γλωσσοπλάστη.

Σε κάθε μία από τις Επιστολές του δεν δυσκολευόμαστε να αναγνωρίσουμε το γνήσιο πατερικό φρόνημα και την ακριβέστατη πατερική συνείδηση του συντάκτη. Όλες οι Επιστολές είναι αποστάγματα της πλούσιας βιωματικής του έμπειρίας. Καθώς αγωνίσθηκε τιτάνια να θεραπεύσει την ασθένεια της πεπτωκυίας φύσεώς του βίωσε προσωπικά τις ευαγγελικές αλήθειες και ως «διδακτός Θεού»[19] γίνεται εμπειρικός θεολόγος και διδάσκει απλανώς τα πνευματικά του τέκνα.

Χωρίς σπουδές και πτυχία Θεολογίας εκφράζει άνετα την πλούσια Αγιοπνευματική του εσωτερικότητα αφού διαθέτει τεράστια πνευματική εμπειρία και όπως ο ίδιος γράφει: «ο αληθής Μοναχός όταν εν τη υπακοή και τη ησυχία καθαρίση τας αισθήσεις... λαμβάνει χάριν και φωτισμόν γνώσεως... και βρύει θεολογίαν, όπου αν γράφουν τρεις δεν προλαμβάνουν το ρεύμα της χάριτος όπου βρυει κυματωδώς»[20]

Οι Επιστολές του Γέροντος Ιωσήφ απόσταγμα και καρπός της μαρτυρικής του μοναχικής ζωής καταδεικνύουν και χαρακτηρίζουν τον Όσιο Γέροντα ως απλανή πνευματικό οδηγό, θεοφώτιστο ασκητή, φιλοκαλικό Πατέρα, κεχαριτωμένο άνθρωπο και εγείρουν τον πόθο και τον ζήλο της μιμήσεως, κατά το δυνατόν, της δικής του ακραίας ζωής και πορείας για την απόκτηση των δωρεών του Αγίου Πνεύματος και την επίτευξη της σωτηρίας.

Η αναγκαιότητα των πειρασμών

Πολλές και ανεξιχνίαστες για την ανθρώπινη λογική είναι οι αιτίες που η Θεία Πρόνοια παραχωρεί πειρασμούς και δοκιμασίες στην ζωή του κάθε ανθρώπου. Ο Όσιος Γέροντας φιλοσοφεί: «η ζωή του ανθρώπου... είναι με τας θλίψεις και τα βάσανα ζυμωμένη».

Θέλοντας να βοηθήσει τα πνευματικά του παιδιά στον αγώνα τους ο Γέροντας θεολογεί και προσφέρει μία ερμηνεία της παρουσίας των θλίψεων στην ζωή μας, ερμηνεία ξένη και απρόσιτη στην πτωχή κρίση του εμπαθούς ανθρώπου αλλά αρεστή στον Θεό: «οπόταν ημείς σφάλλωμεν είτε ολίγον, είτε πολύ, Εκείνος το βλέπει... ημείς νομίζομεν ότι πάσχομεν άδικα. Και όμως, όταν ταπεινωθώμεν τότε ανοίγονται οι οφθαλμοί της ψυχής μας και γνωρίζομεν ότι όσα κάμνει ο Κύριος είναι λίαν καλά».[21]

Σε πολλά σημεία των Επιστολών του ο Όσιος Γέροντας με τον διορατικό του οφθαλμό διαγνώνει την ψυχική ασθένεια του αποστολέα, επισημαίνει το πάθος, το αποκαλύπτει και προσφέρει τα ανάλογα φάρμακα: « Έχεις ματαιοδοξίαν πολλήν»[22], «Έχεις κενοδοξίαν πολλήν. Έχεις διά τον εαυτόν σου μεγάλην ιδέαν...νοσείς αγνωσίαν πολλήν, όπερ τίκτει την επαρσιν»[23], «τα όσα γράφεις παιδί μου, σου γίνονται, διότι δεν εχεις υπομονήν».[24] «Διατί αθυμείς; Διατί απελπίζεσαι;»[25], «αποτίναζε τον νυσταγμόν σου της ακηδίας».[26]

Στην γη της καρδιάς του μεταπτωτικού ανθρώπου υπάρχουν αγκάθια — τα ψυχοφθόρα πάθη — που χρειάζονται κόπο και πόνο και μακροχρόνια προσπάθεια για να ξερριζωθούν. Ο Πανάγαθος Θεός για να θεραπευθούμε ριζικά από τις εμπαθείς κλίσεις μας (θυμό και επιθυμία) παραχωρεί τους πειρασμούς σαν ένα μέσο καθαρισμού.

Ποικίλοι οι πειρασμοί ανάλογα με την αντοχή του ανθρώπου και την οικονομία του Θεού. Στους δυνατούς και τελείους επιτρέπει κάποτε να πειρασθούν από τους δαίμονες. Συνήθως όμως οι πειρασμοί έρχονται μέσω των συνανθρώπων μας — που γίνονται άθελά τους όργανα των πονηρών πνευμάτων – ή άλλοτε προέρχονται από την ίδια την εμπαθή φύση μας, όταν ζουμε χωρίς προσοχή και εγρήγορση.

Ο Όσιος Γέροντας μας προτρέπει άφοβα, με γενναίο φρόνημα και ανδρεία να περιμένουμε τους πειρασμούς. Και όταν έρθουν να τους δεχόμαστε με υπομονή και ευχαριστία ως ευεργεσία και επίσκεψη Θεού. Υπομένοντας τις δοκιμασίες που τυχόν θα μας συμβούν καθαριζόμαστε από τα κρυφά και φανερά μας πάθη μ’ ένα τρόπο που και εμείς οι ίδιοι δεν μπορούμε να αντιληφθούμε καθώς βλέπουμε τώρα σκιωδώς «ως εν εσόπτρω και αινίγματι»[27] την κατάσταση της ψυχής μας και την Πρόνοια του Θεού: «ο άνθρωπος από μικρός αμαρτάνει... και δι’ ενός... δυστυχήματος, μιας μεγάλης ζημίας, συγχωρούνται όλα... και γίνεται διαμάντι από γυαλί όπου ήτον το πρότερον».[28]

Ειδικά για τις περιπτώσεις όπου ο διάβολος εκμεταλλευόμενος τις αδυναμίες και την άγνοια των συνανθρώπων μας τους χρησιμοποιεί για να μας προξενήσουν ζημία, ο Γέροντας Ιωσήφ μας συμβουλεύει να μην τους κατηγορούμε γι’ αυτό αλλά να δείχνουμε ανοχή και μακροθυμία: «διά να πολεμηθή... ο εγωισμός σου έστειλεν ένα ψύλλον — αυτόν τον μικρόν πειρασμόν — να σε τσιμπάη, να υπομένης· να σε ενοχλή, να μακροθυμής». Με τον τρόπο αυτό εξουδετερώνεται η δύναμη του σατανά: «φεύγει και αφήνει τον άνθρωπο ωσάν αρνάκι πράον και ήσυχον».[29]

Κάποιο από τα πνευματικά του παιδιά του παραπονέθηκε για τους πειρασμούς που υπέφερε. Εκείνος υπεύθυνα και θεοχαρίτωτα του δίνει την κατάλληλη απάντηση: «Λοιπόν μου γράφεις ότι έχεις πολλούς πειρασμούς. Αλλά με αυτούς, παιδί μου, μας γίνεται η κάθαρσις της ψυχής. Μέσα στάς θλίψεις, μέσα στους πειρασμούς, εκεί ευρίσκεται και η χάρις. Εκεί θα βρης τον γλυκύτατον Ιησούν».[30]

Σαφής και κατηγορηματικός ο λόγος του Οσίου ανοίγει νέους δρόμους και νέα προοπτική στην αντίληψη του θέματος: «όταν η δοκιμασία παρέλθη, πληρούσαι όλος χαράς... βλέπεις μυστήρια, όπου αδυνατεί γλώσσα να τα λαλήση. Και τότε πλέον διψάς, πότε πάλιν να έλθουν οι πειρασμοί, αφού ήδη εγνώρισες πόσην ωφέλειαν έχουν. Αυτός είναι ο δρόμος...»[31]. Είμαστε ευγνώμονες στον Γέροντα Ιωσήφ που με την πατρική του αγάπη τόσο σοφά και εύστοχα μας δείχνει τον δρόμο της πνευματικής ζωής. Δεν κρατά τον πολύτιμο μαργαρίτη, την γνώση και τον θείο φωτισμό που του χάρισε ο Αγαθός Θεός μόνο για τον εαυτό του αλλά πολλαπλασιάζει το τάλαντο οδηγώντας μας εις «νομάς σωτηρίους». Επιθυμώντας σφοδρά την πνευματική μας προκοπή μας παροτρύνει: «Ανδρίζου, ψυχή μου, να λέγης. Αυτός μόνον είναι ο πειρασμός... και μετά εν ημέραις πολλαίς θα έχης ειρήνην και χαράν και χάριν».[32]

Άβυσσος τα κρίματα, αψηλάφητη και ακατάληπτη η θέληση του Θεού για τον καθένα μας στην παρούσα ζωή. Εκείνο που μας απομένει είναι η υπομονή και η μακροθυμία στις θλίψεις και στους πειρασμούς που θα συναντήσουμε στον δρόμο της ζωής μας. Όταν διά των πειρασμών συντελεσθεί μέσα μας η επιθυμητή κάθαρση από τα ολέθρια πάθη που μας στερούν την θέα του Θεού, τότε θα κατανοήσουμε τον ευαγγελικό λόγο: «μακάριοι οι καθαροί τη καρδία ότι αυτοί τον Θεόν όψονται». [33]

Τότε μέσα από αυτήν την θεώρηση των πειρασμών θα βρούμε την ανάπαυση και θα διακηρύξουμε μαζί με τον Γέροντα Ιωσήφ: «αι θλίψεις είναι χάρις και δώρον παρά Κυρίου... διότι «ον αγαπά παιδεύει, μαστιγοί δε πάντα υιόν όν παραδέχεται»... χωρίς να το θέλετε ομολογείτε ότι εισάστε τέκνα εκλεκτά του Θεού... Θάρσει λοιπόν και χαίρε... ότι πολύ σας αγαπά ο Κύριος» [34]

Η αντιμετώπιση των πειρασμών

Ας δούμε τώρα τους τρόπους και τα όπλα που θα χρησιμοποιήσουμε στον πνευματικό μας αγώνα για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά και νικηφόρα τις προσβολές των πειρασμών.

Και πάλι προσφεύγουμε στον χαρισματούχο λόγο του Οσίου Γέροντος ο οποίος μας καθοδηγεί: «Γνώθι σ’ αυτόν οτί είσαι μηδέν...». Η πρώτη προϋπόθεση για την επιτυχία του σκοπού μας είναι η καλή γνώση του εαυτού μας, των αδυναμιών, των παθών και των ελλείψεών μας. Είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε ποιοί είμαστε στην πραγματικότητα και όχι ποιοί νομίζουμε εμείς ότι είμαστε. Δυστυχώς πολλές φορές ο εγωισμός δεν μας αφήνει να δούμε τα αρνητικά σημεία μας, καθώς ο καθένας μας θέλει να έχει μία θετική γνώμη για τον εαυτό του. Όμως χωρίς επίγνωση των αδυναμιών μας είναι αδύνατον να διορθωθούμε. Όποιος φοβάται να γνωρίσει τον εαυτό του βλέπει μόνο λάθη στους άλλους και τους κατακρίνει. Ο εγωισμός δεν τον αφήνει να δει τα χαρίσματα των άλλων, αλλά μόνο τα ελαττώματά τους. Στον εαυτό του πάλι διακρίνει μόνο χαρίσματα και ποτέ ελαττώματα.

Όποιος όμως βλέπει τα σφάλματά του οδηγείται στην ταπείνωση. Ο ταπεινός άνθρωπος παίρνει πλούσια χάρη από τον Θεό, φωτίζεται ο εσωτερικός του κόσμος και έτσι διακρίνει τις αόρατες πριν πληγές του. Τότε αποκτά αληθινή επίγνωση του εαυτού του. Διαπιστώνει ότι όχι μόνο δεν είναι όπως τον θέλει ο Θεός, αλλά, αντίθετα, είναι ένα μηδενικό.

«...και εχε υπομονήν εις τους πειρασμούς, διά να απαλλαγής εξ’ αυτών». Διαπιστώνοντας ο άνθρωπος τις εμπαθείς κλίσεις του αν θελήσει με την βοήθεια του Θεού να θεραπεύσει τα πάθη του, θα έλθει οπωσδήποτε αντιμέτωπος με τους πειρασμούς. Τότε θα βεβαιωθεί ότι οι διάφοροι πειρασμοί γίνονται τα πιο αποτελεσματικά βότανα για την θεραπεία των κρυφών και φανερών παθών του διότι βαστάζοντάς τους ασκείται στην μακροθυμία, στην ανοχή, στην προσευχή και στην ελπίδα προς τον Θεό, και όλη αυτή η άσκηση και η προσπάθεια να υπομείνει τον πειρασμό τον καλλιεργούν μ’ ένα μυστικό αλλά και τόσο ριζικό τρόπο.

Ας μην λησμονούμε ότι ο κεκαθαρμένος από τα πάθη απολαμβάνει σε μεγάλο βαθμό την αγάπη του Θεού και την απλότητα και ελευθερία του λογισμού του. Τότε και ο σατανάς δεν μπορεί ν’ αποκτήσει δικαιώματα επάνω του, δεν βρίσκει τόπο μέσα του να σταθεί. Είθε όλοι μας ν’ απολαύσουμε αυτήν την ελευθερία, να γίνουμε ένα «λουλούδι ανέγγιχτο από κακό λογισμό», κατά τον λόγο του μακαριστού π. Μαρκέλλου Καρακαλληνού.

Μετά την πτώση καθώς όλοι έχουμε μέσα μας την ροπή προς την αμαρτία είναι αδύνατον να ζήσουμε έστω και μία ημέρα χωρίς να αμαρτήσουμε. Παρ’ όλα αυτά όμως είμαστε πλάσματα του Θεού, φέρουμε μέσα μας την πνοή του Θεού και ακόμη ο Πανάγαθος Θεός με την σταυρική Του θυσία μας έδωσε την δυνατότητα νικώντας τους πειρασμούς να γίνουμε θεοί κατά Χάριν. Αυτό που είναι Εκείνος στην φύση Του το δίνει και σ’ εμάς με την Χάρη Του. Γι’ αυτό είμαστε πανίσχυροι απέναντι στις επιθέσεις του εχθρού και στις πειρασμικές του ενέργειες. Ο Όσιος Γέροντας μας νουθετεί: «μνήσθιητι υιέ μου, ότι επλάσθης πηλός, αλλ’ είσαι και πνοή του Θεού... (όθεν) βιάσου να γίνης άξιος της δωρεάς του Θεού» [35]

Στον αγώνα της πνευματικής τελειώσεως που ο Όσιος Γέροντας μας καλεί ας προσέξουμε ιδιαιτέρως τις παροτρύνσεις του και τις βαθμίδες της πνευματικής ανόδου που με σαφήνεια μας υποδεικνύει: «Γνώθι σ ’ αυτόν (=γνώρισε τον εαυτό σου) ότι είσαι μηδέν και έχε υπομονήν εις τους πειρασμούς, διά να απαλλαγής εξ αυτών, και να γίνης θεός κατά χάριν διότι είσαι η πνοή, το εμφύσημα του Θεού»[36].

Συνεχίζεται...

Παραπομπές

15. Εισήγηση στο διήμερο μνήμης και τιμής για το Γέροντα Ιωσήφ τον Ησυχαστή που πραγματοποιήθηκε στο Ιερό Προσκύνημα «Παναγία η  Εκατονταπυλιανή» στις 27 και 28 Μαΐου 2006.

16. Γέρων Ιωσήφ, Έκφρασις Μοναχικής Εμπειρίας σελ. 129.

17. Έκφρασις..., σελ. 232.

18. Έκφρασις..., σελ. 29. Η επιθυμία του αυτή για καρποφορία του λόγου του Θεού ταυτίζεται με την ανάλογη επιθυμία του εθναποστόλου και ιερομάρτυρος Αγίου Κοσμά του Αιτωλού όπως εχει καταγραφεί στην πρώτη διδαχή του: « Αμή τι είναι η πλερωμή μου; Να καθίσετε από πέντε δέκα να συνομιλήσετε αυτά τα θεία νοήματα, να τα βάλετε μέσα εις την καρδίαν σας, διά να σας προξενήσουν την ζωήν την αιώνιον» (βλέπε Ιωάννου Μενούνου «Κοσμά του Αιτωλού Διδαχές και Βιογραφία», Διδαχή Α1, στίχος 35, σελ. 140).

19. Ίω. ΣΤ', 45.

20. Έκφρασις..., σελ. 19.

21. Έκφρασις..., σελ. 345-346.

22. Έκφρασις..., σελ. 70.

23. Έκφρασις..., σελ. 122.

24. Έκφρασις..., σελ. 64.

25. Έκφρασις..., σελ. 137.

26. Έκφρασις..., σελ. 189.

27. Α' Κορ. ΙΓ, 12.

28. Έκφρασις..., σελ. 342.

29. Έπιστ. Ζ', σελ. 64-65.

30. Έπιστ. ΛΖ', σελ. 218.

31. Έκφρασις..., σελ. 248.

32. Έπιστ. ΚΓ, σελ. 143.

33. Ματθ. Ε΄, 8.

34. Επιστ. ΞΖ', σελ. 350.

35. Επιστ. ΜΗ', σελ. 282.

Πηγή: Πρωτ. Γεωργίου Τριανταφύλλου, Ο Άγιος Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής, Ο Νηπτικός Πατήρ και Διδάσκαλος (Ταπεινή αναφορά στη ζωή και στο έργο του), εκδόσεις Ιερού Ησυχαστηρίου Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης Θαψάνων Πάρου

Κ. Γ. Κ.

(καιρός για κλοπή)

‹‹ Μην ξεχνάς, μύωπα, να φοράς τα γυαλιά σου ˙

καμιά φορά, ακούς καλύτερα με τα μάτια ››

Αλεξάνδρα Δεληγιώργη

(ΑΝΕΣΤΙΟΣ, εκδ.Άγρα, 2014, σελ.12)

Μήπως αυτό που έχει αξία σήμερα είναι, όχι το ποιος είσαι, αλλά το πώς καταφέρνεις να κρύψεις αυτό που είσαι ; Αυτό θα πρέπει να είχε στο νου του ο διαρρήκτης που, θέλοντας να δράσει αντιοξειδωτικά πάνω στις γκρίνιες της καθημερινότητας, επιδεικτικά αφαίρεσε από την έκθεση (ζωγραφικής) Ο Θεόφραστος Τριανταφυλλίδης και η εποχή του – 60 χρόνια από το θάνατό του που φιλοξενείται στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας (Μουσείο Κατσίγρα) – έναν χώρο που ελέγχεται από 30 κάμερες και 5 φύλακες – τον μικρού μεγέθους πίνακα με τίτλο  ‹‹Γυναίκες στην Αυλή››  (21x16 cm): πρόκειται για έργο που κρίνεται όχι ως ο σημαντικότερος καλλιτεχνικά ούτε ο πολυτιμότερος εμπορικά σε σχέση με τα υπόλοιπα έργα του καλλιτέχνη.

Ο  ‹‹Παπαδιαμάντης της ζωγραφικής››, όπως είναι ευρύτερα γνωστός ο Τριανταφυλλίδης, αν και ήταν γιός ενός ευκατάστατου σταφιδέμπορα από την Σμύρνη, στα ώριμα χρόνια του βρέθηκε να ζει φτωχικά σε ένα δωμάτιο μαζί με την παράλυτο σύζυγό του, ενώ συχνά τόνιζε  πως η μεγαλύτερή  του ευχαρίστηση ήταν να του χτυπούν την πόρτα απλά και μόνο για να τους εξηγήσει το έργο του! Απεβίωσε το 1955 στην Αθήνα σε ηλικία 74 ετών, αφήνοντας ως μόνη κληρονομιά στο σπίτι του στο Μενίδι 37 πίνακες. Όντας ζωγράφος του Μεσοπολέμου (1918-1939) και αρνούμενος να ενταχθεί σε κάποιο καλλιτεχνικό ρεύμα, απέφυγε τον ελληνοκεντρισμό της εποχής του (βλ.Γενιά του Τριάντα) με αποτέλεσμα να συμμετέχει μονάχα σε εκθέσεις ομαδικές όπου εξέφραζε έναν ολιγόχρωμο μοντερνισμό δίχως κραυγές μα εμφατικά σεμνό, καθώς αποτύπωνε με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο την έννοια της εγγύτητας (intimisme) : την απεικόνιση δηλαδή του ιδιωτικού ως μια προστατευμένη περιοχή του ατόμου, που καθοδηγείται τόσο από την οικογενειακή ζωή όσο και από τη συνύπαρξη με οικεία πρόσωπα. Το έργο των ιντιμιστών ζωγράφων προσδιορίζεται ως απόσυρση από την κοινωνία και επιστροφή στον ιδιωτικό οικείο χώρο. Ο ιντιμιστής Τριανταφυλλίδης κατάφερε να υπηρετήσει με συνέπεια την τέχνη της γραφής του ζώντος (ζωγραφική), με άλλα λόγια, την τέχνη της γραφής του τρόπου με τον οποίο το είναι εκδηλώνεται μέσα στο γίγνεσθαί του.

Τα έργα του, μέσω αφαιρετικών άνευ περιγράμματος μορφών, αποδίδουν λιτά, σχεδόν τρυφερά , την καθημερινή ζωή του κόσμου που μοχθεί αλλά και του μικροαστικού  κόσμου. Η θεματογραφία του διέπεται από μια ιδιότυπη  εσωτερικότητα, εμπλουτισμένη με μια ελαφριά μελαγχολία. Έτσι,  το ιδιωτικό στοιχείο του Τριανταφυλλίδη τοποθετημένο ανάμεσα σε απαλούς τεφρώδεις τόνους, αφενός  αποφεύγει να καταυγάσει την αστική ζωή, και αφετέρου, στερείται των κινδύνων του δημοσίου χώρου ˙ ενδεικτικά ο  ζωγράφος Περικλής Βυζάντιος θα γράψει για τον φίλο του Θεόφραστο  ότι ‹‹μια αφάνταστη ποιοτική εργασία έχει εξαϋλώσει το νεκρό υλικό κάθε μικρού έργου›› ( Η ζωή ενός ζωγράφου, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., 1994). Ο υποκειμενισμός του Τριανταφυλλίδη δεν σκορπίζεται ούτε χάνεται αφειδώς, καθότι εύκολα γίνεται αντιληπτή η προσδοκία του για συν-ανα-στροφή, παρά το ότι στον καμβά μιλά για την επικοινωνία ανάμεσα σε λίγους.

          Ενόσω το αόριστο (στοιχείο)  – στον κλεμμένο πίνακα – αντικαθιστά το ορισμένο, γεγονός είναι πως οι σχεδιαστικά χαλαρής υπόστασης  ‹‹Γυναίκες στην Αυλή›› δεν κινδυνεύουν από καμιά οικονομική συγκυρία. Εξάπαντος, η ανατρεπτικότητα όσον αφορά τη συγκεκριμένη κλοπή δεν έγκειται στην ενδεχόμενη αγοραστική αξία του πίνακα (περίπου 4500 ευρώ), αλλά στο ότι δεν προξενεί υποχρεωτικά (ως συμβάν)  βέβηλες εντυπώσεις. Τουναντίον, μας γλυκαίνει εσωτερικά όπως γλυκά φωτίζουν το εσωτερικό ενός ναού οι ηλιαχτίδες δια μέσου των χρωματιστών τζαμιών του, ενώ συνεχώς υπάρχει – όπως λέει κι ένα παλιό ιταλικό άσμα ( A casa d’ Irene) – κόσμος που έρχεται και κόσμος που πηγαίνει ( ‹‹c’é gente che viene, c’é gente che va›› ). Παρόλο που ιδιωτική και δημόσια ζωή τρέφονται η μια από την άλλη, η πλειοψηφία του κοινωνικού συνόλου επιμένει να θεωρεί το τυχαίο συμβάν ως κάτι συμπτωματικό, αντί να το αξιοποιεί ως μια ευκαιριακή μορφή αφύπνισης απέναντι σε όσους επιχειρούν να φτιάξουν ένα βάθρο για τον εαυτό τους , λησμονώντας οριστικά πια τα χρόνια της αθωότητας. Άραγε, υφίσταται ακόμη η δυνατότητα να ζούμε μέσα σε συνεχή έκπληξη, μια έκπληξη όμως που να μην επιδέχεται ηθική αξιολόγηση ; Το βέβαιο είναι ότι δεν ανήκει ο ζωγράφος αλλά ούτε κι ο διαρρήκτης στους άπρακτους ανθρώπους που λαχανιάζουν μέσα στο Κενό , μολονότι γνωρίζουν  αμφότεροι  πως , από τη μια, η γνώση δεν αλλάζει στην ουσία της παρά μόνο στον διάκοσμό της, και από την άλλη, το σκαρί μας αντέχει μόνο μια ορισμένη δόση αλήθειας ˙ μια δόση ωσάν χαρμολύπη, ικανή να ανθίζει ως ένα  αλλόκοτο άνθος της ατομικότητας, ζητώντας από εμάς να αφεθούμε στα κύματα παρά να παλέψουμε με αυτά, ούτως ώστε να κατορθώσουμε να γίνουμε μεταθανάτιοι ως προς τον ίδιο μας τον εαυτό : εκκεντρική διαπίστωση, δίχως άλλο!

Η απ-ουσία του πίνακα σηματοδοτεί μια κορυφαία στιγμή για τον κάθε εκτός τέχνης ανέστιο, καθώς λειτουργεί ως ghost-killer (φονιάς φαντασμάτων) μέσα σε κείνο τον καιρό που καθιστά αναγκαίες τις κατά Δημουλά προφυλάξεις : ‹‹ όταν βρέχει /δεν παίρνω ομπρέλα./Το θεωρώ δειλία να προφυλάσσομαι/από το ξεκάθαρο./Όταν δε βρέχει/όσο κι αν ευτυχεί ο ουρανός/όσο κι αν τον πιστεύω/ανοίγω την ομπρέλα μου/δεν είναι ξεκάθαρη/καιρική συνθήκη η ευτυχία ›› ( Δημόσιος Καιρός, εκδ.Ίκαρος, 2014, σελ.56). Δεδομένου ότι στο Αιγυπτιακό Μουσείο Καΐρου σύντομα θα δικαστούν ο διευθυντής και οι υπάλληλοι για βαριά αμέλεια με τη διαδικασία του κατεπείγοντος  επειδή προκλήθηκε φθορά στη γενειάδα (μούσι) της μάσκας του Τουταγχαμών, εύλογα θα λέγαμε  πως ο καιρός της διάρρηξης (στη δική μας περίπτωση) αναδεικνύει την ίδια της τη σημασία : δια-ρρήκτης είναι εκείνος που προκαλεί τη διάσπαση της ενότητας ενός συνόλου – εντέλει, ο διαρρήκτης θα μπορούσε να είναι και ο ίδιος ο Τριανταφυλλίδης, εάν φυσικά ζούσε.

Απόστολος Ζιώγας, βιολόγος, φοιτητής Θεολογίας

[Προηγούμενη Δημοσίευση:http://bitly.com/23lsYuU]

Αναμφίβολα η προβολή της ορθόδοξης πνευματικότητας μέσω του ΜτΘ,  δεν μπορεί να έχει κατηχητικό προσανατολισμό και να είναι αποκομμένη από τη σύγχρονη ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα. Άλλωστε, η θεολογική σκέψη και το ήθος της Ορθοδοξίας χαρακτηρίζονται από έντονη ιστορική συνείδηση και η θέση της Ορθοδοξίας είναι στο κέντρο των κοινωνικών ζυμώσεων και εξελίξεων και όχι στο περιθώριο της ιστορίας^[50]. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, ο μαθητής ως πρόσωπο δεν είναι μια αριθμητική μονάδα, άτομο ενός συνόλου, μια οντότητα καθεαυτή. Είναι μόνο ως αυτοσυνειδησία ετερότητας, επομένως μόνο έναντι κάθε άλλης ύπαρξης, μόνο σε σχέση και σε αναφορά[51].  Η πρόταση για το ΜτΘ στο «Νέο Σχολείο», όπως αυτή αναφέρεται στο νέο  Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά  του Δημοτικού και του Γυμνασίου είναι διατυπωμένη ως εξής:

«Κάθε μαθητής/τρια, ανεξαρτήτως της θρησκευτικής του/της ιδιοπροσωπίας, είναι χρήσιμο να γνωρίζει τη θρησκευτική παράδοση του τόπου. Αυτός είναι ο πρώτος και βασικός κύκλος του μαθήματος. Ο δεύτερος κύκλος είναι οι μεγάλες χριστιανικές παραδόσεις που συναντώνται στην Ευρώπη και γενικότερα στον κόσμο, εκτός της Ορθοδοξίας, όπως ο Ρωμαιοκαθολικισμός και ο Προτεσταντισμός με τις κύριες και βασικές του ομολογίες. Ο τρίτος κύκλος περιλαμβάνει τα μεγάλα θρησκεύματα και ιδίως όσα ενδιαφέρουν την ελληνική κοινωνία περισσότερο, δηλαδή τις μονοθεϊστικές παραδόσεις του Ιουδαϊσμού και του Ισλάμ, καθώς και άλλες θρησκείες που κατά τόπους ή κατά περίπτωση κρίνεται ότι παρουσιάζουν αυξημένο ενδιαφέρον. Συνεπώς, πρόκειται για ένα διευρυμένο θεολογικό μάθημα, το οποίο εξετάζει με ερευνητικό, κριτικό και διαλεκτικό τρόπο τη συνεισφορά κάθε θρησκευτικής παράδοσης στην ιστορία και τον πολιτισμό» [52].

Στη σύγχρονη ανθρωποκεντρική εκπαίδευση, το θρησκευτικό μάθημα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο  στην προσπάθεια  διαμόρφωσης ελεύθερων και υπεύθυνων αυριανών πολιτών. Δεν αρκεί, όμως, να μένει στη διαπίστωση ότι ο άνθρωπος ως άτομο, είναι μια ύπαρξη που αν και κέρδισε την ελευθερία του, ζει αποξενωμένος από το συνάνθρωπό του. Οφείλει να αξιοποιήσει το γεγονός ότι στον αλλοτριωμένο και μοναχικό άνθρωπο, η ορθόδοξη περί προσώπου θεώρηση προσφέρει διέξοδο, καθώς επίσης και να συμβάλει στη διαμόρφωση μαθητών με κριτική ικανότητα, που θα διανοίγονται- ως πρόσωπα -  και θα συσχετίζονται διαρκώς μεταξύ τους. Άλλωστε, μόνο αν όλοι νιώσουμε ότι ο άνθρωπος δεν είναι άτομο αλλά πρόσωπο, τότε μόνο θα μπορέσουμε να ζήσουμε ελεύθεροι και να κατανοήσουμε ότι το πρόσωπο είναι που μας κάνει ανθρώπους[53].

Γιατί μόνο ο άνθρωπος λαμβάνει ως δώρο την ελευθερία, η οποία ως δυνατότητα είναι η δυνατότητα της μετοχής του Θεού. Η δυνατότητα που απορρέει  από τη φύση του ανθρώπου πραγματοποιούμενη καθιστά τον άνθρωπο πρόσωπο[54]. Η ελευθερία είναι το άνθος του δένδρου που λέγεται άνθρωπος: σπείρετε με τον λόγο και καρπίζει με τη βούληση. Η ανάγκη του ανθρώπου των καιρών μας είναι κυρίως η συνύπαρξη με τον άλλο και το όλο. Ο λόγος καλείται να λειτουργήσει ως διάλογος του εγώ με το εσύ στον ορίζοντα του εμείς. Η ύπαρξη είναι συνύπαρξη, διαφορετικά καταντά ανύπαρκτη. Το εγώ χρειάζεται να αυτοκαταργηθεί, να πραγματοποιήσει την αυθυπέρβαση της ατομικότητάς του, δηλαδή να αυτοθυσιαστεί με εκούσια, ελεύθερη και συνειδητή πρωτοβουλία του ανθρώπου [55].

Η διάδραση και η κοινωνική δυναμική που αναπτύσσεται ανάμεσα σε μαθητές και  γενικότερα σε ομάδες με πολλαπλές και διαφορετικές πολιτισμικές ταυτότητες, διαμορφώνει την έννοια και το πολιτικό πλαίσιο του πολιτισμικού πλουραλισμού (cultural pluralism), ενώ  ταυτόχρονα συμβάλλει στην αποδοχή και στο σεβασμό της πολιτισμικής πολυμορφίας[56].   Σε μια εποχή που προβάλλεται η παγκοσμιοποίηση, η ευαισθητοποίηση του μαθητή στο σεβασμό του άλλου, καθώς και η συνειδητοποίηση της προσωπικής του ιδιαιτερότητας, μπορεί άριστα να στηριχθεί στην ορθόδοξη διδασκαλία, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος χαρακτηρίζεται από την ανεπανάληπτη μοναδικότητά του[57].

[Συνεχίζεται]

[50] Α Γιαννουλάτου , Παγκοσμιότητα και Ορθοδοξία (Αθήνα: Εκδόσεις Ακρίτας 2000) σσ. 270-272.

[51] Χ. Γιανναρά, Το αλφαβητάρι της πίστης (Αθήνα: Εκδόσεις Δόμος, 1999) σελ.53.

[52] Νέο Σχολείο, Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά, Υ.Π.Δ.Β.Μ.Θ., Π.Ι. Αθήνα 2011 σελ. 16.

[53] Μ. Μπέγζου, Διόνυσος και Διονύσιος (Αθήνα: Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα 2000) , σσ.178-89.

[54] Κ. Παπαπέτρου, Η ουσία της Θεολογίας (Αθήνα: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Αθηνών 1969) σσ.151-155.

[55]Μ. Μπέγζου  «Δοκίμια  ψυχολογίας  της  Θρησκείας », στο  διαδικτυακό  τόπο  http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/marios_mpegzos_psychology_of_religion.htm  (ημερομηνία  ανάκτησης  20/ 9/2012 ).

[56] Μ. Καπετανάκης, « Διαπολιτισμός: Ορισμοί και παραδείγματα», στο διαδικτυακό τόπο www.comet.cti.gr/equal/images/eisigisi_kapetanaki (ημερομηνία ανάκτησης 7/10/2012).

[57] Ι. Κογκούλη, Διδακτική των Θρησκευτικών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη 2012), σσ. 66-67.